Od 24 maja 2023 roku obowiązują w Polsce znowelizowane przepisy ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami z tworzyw sztucznych oraz o opłacie produktowej i rozszerzonej odpowiedzialności podmiotów wprowadzających do obrotu m. in. opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Nowelizacja wynika z implementacji unijnej dyrektywy z 5 czerwca 2019 r., znanej jako dyrektywa SUP.
Celem dyrektywy jest ograniczenie wpływu na środowisko przyrodnicze niektórych produktów jednorazowego użytku oraz narzędzi połowowych wykonanych z tworzyw sztucznych.
W tym artykule omówimy tą część ustawy, która dotyczy obrotu opakowaniami powszechnie używanymi w gastronomi jako pojemniki jednorazowego użytku do serwowania żywności w tym kubki do napojów i nakłada obowiązek pobrania tzw. opłaty konsumenckiej.
Nowe przepisy będą obowiązywać nie tylko podmioty wprowadzające do obrotu jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych m.in. przedsiębiorcy zajmujący się handlem detalicznym, hurtownie i jednostki gastronomiczne, ale również dotkną użytkowników końcowych tych opakowań. Od 1 stycznia 2024 r. konsumenci nabywający żywność lub napoje zapakowane w jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych, będą musieli liczyć się z dodatkową opłatą.
Nowelizacja wprowadza istotne zmiany dla przedsiębiorców z branży gastronomicznej. Nowe obowiązki dotyczą przedsiębiorców prowadzących punkty gastronomiczne, które oferują dania na wynos w jednorazowych opakowaniach z tworzyw sztucznych, food trucków, które korzystają z tego rodzaju opakowań, cateringi dostarczające gotowe dania do biur oraz firmy oferujące catering dietetyczny z dietami pudełkowymi.
Definicja tworzywa sztucznego
Zgodnie z definicją ustawy tworzywo sztuczne to materiał składający się z polimeru, do którego mogą być dodawane inne substancje i który może stanowić główny składnik produktów końcowych. Wyjątkiem są polimery naturalne, których struktura chemiczna pozostaje niezmieniona. Dodatkowo pod tą definicją podlegają również tworzywa sztuczne wykonane ze zmodyfikowanych polimerów naturalnych lub produkowane z biopochodnych, kopalnych lub syntetycznych substancji, które nie występują naturalnie, w tym artykuły gumowe i biopochodne tworzywa sztuczne ulegające biodegradacji.
Produkt z tworzywa sztucznego.
W dyrektywie SUP nie ustalono żadnego progu procentowego zawartości tworzywa sztucznego w całej masie materiału, z którego wykonane jest opakowanie, od którego można uznać, że produkt zawiera lub nie zawiera tworzywa sztucznego. Dlatego każda zawartość tworzywa sztucznego rozumianego zgodnie z przedstawianą powyżej definicją klasyfikuje produkt jako zawierający tworzywo sztuczne. Dla przykładu kubek papierowy do kawy laminowany cienką warstwą folii PE traktowany jest jako opakowanie jednorazowe zawierające tworzywo sztuczne i podlega pod przepisy znowelizowanej ustawy tak samo jak kubek plastikowy wykonany w 100% z tworzywa sztucznego.
Definicja opakowania jednorazowego.
Opakowaniem jednorazowego użytku jest produkt, który nie został zaprojektowany w taki sposób aby umożliwić jego wielokrotne użycie poprzez zwrócenie go w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony.
Obowiązek ewidencji opakowań jednorazowego użytku
Nowelizacja wprowadza obowiązek prowadzenia ewidencji nabytych i wydanych opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych dla przedsiębiorców z branży gastronomicznej oraz handlu detalicznego i hurtowego. Ewidencja dotyczy opakowań na napoje i żywność, a obowiązek ten również obejmuje przedsiębiorców używających urządzeń vendingowych (automatów pobierających płatność i podających towar) do pakowania i oferowania produktów w takich opakowaniach. Przepisy te weszły w życie 24 maja 2023 r. zgodnie z ustawą o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Przedsiębiorcy muszą przechowywać informacje zawarte w ewidencji przez pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego dotyczą. Zobowiązani są również do prowadzenia ewidencji i składania rocznych sprawozdań o produktach, opakowaniach i gospodarowaniu odpadami w systemie BDO.
Jeśli przedsiębiorca zarządza więcej niż jedną jednostką gospodarczą musi prowadzić oddzielną ewidencję dla każdej z nich. Brak lub niewłaściwe prowadzenia ewidencji, przez odpowiedni okres może skutkować karą pieniężną o wysokości od 500 zł do 20 000 zł, nałożoną przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej.Taka sama kara będzie dotyczyła przedsiębiorcy, którzy nie będą pobierali opłat od użytkowników końcowych, do których są zobowiązani. Ignorowanie obowiązku pobrania opłaty lub wniesienie jej w niższej wysokości może spowodować określenie przez marszałka województwa dodatkowej opłaty w drodze decyzji. Ta dodatkowa opłata wyniesie 50 proc. kwoty zaległej opłaty.
Opłata nałożona na konsumentów
Zgodnie z nowelizacją przedsiębiorcy prowadzący jednostkę handlu detalicznego, hurtowego lub gastronomiczną, w której oferowane są produkty spożywcze w opakowaniach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych takie jak opakowania na napoje i żywność, będą zobowiązani od 01.01.2024 roku do pobrania opłaty od użytkowników końcowych, którzy nabywają te produkty lub same opakowania. Użytkownik końcowy to podmiot, który nabywa te produkty w celu własnego użytku, bez odsprzedaży.
Rodzaje produktów, od których będzie pobierana opłata to:
- Kubki na napoje, wraz z ich pokrywkami i wieczkami.
- Pojemniki na żywność, w tym pudełka z pokrywkami lub bez, przeznaczone do umieszczania żywności, która:
a) jest przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana jest bezpośrednio z pojemnika,
c) jest gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzenie, gotowanie czy podgrzewanie.
Opłata nie będzie pobierana od żywności pakowanej fabrycznie oraz paczek i owijek zawierających żywność na przykład chipsów, batonów, jogurtu czy paczki orzechów.
Nie ma obowiązku pobierania opłaty od odbiorcy końcowego za pojemniki na żywność, które:
- zawierają żywność suszoną lub zimną, wymagającą dalszej obróbki,
- zawierają więcej niż jedną porcję żywności,
Przedsiębiorcy korzystający z urządzeń vendingowych do pakowania i oferowania produktów w takich opakowaniach również będą zobowiązani do pobierania opłaty od konsumentów bez względu na ich umiejscowienie.
Przepisy dotyczące obowiązku pobierania opłaty obowiązują od 1 stycznia 2024 r., a szczegółowe stawki opłat wynoszą:
– dla kubków na napoje – 0,20 zł za sztukę (z pokrywką lub bez),
– dla pojemników na żywność – 0,25 zł za sztukę ( z pokrywką lub bez)
Przedsiębiorcy, którzy zostali zobowiązani do pobrania opłaty od klientów, będą ją wpłacać na odrębny rachunek bankowy marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce pobrania, w terminie do 15 marca roku następnego po roku, w którym opłata została pobrana. Kontrolę przestrzegania tego obowiązku przeprowadzi Inspekcja Handlowa, a pierwsze kontrole mogą odbyć się w 2024 r.
